अष्टविनायक : ४ || श्री वरदविनायक (महड) ||

 अष्टविनायक : ४ 

|| श्री वरदविनायक (महड) ||

वरदविनायक (महड) हे रायगड जिल्ह्यातील गणपतीचे देऊळ आहे.अष्टविनायकात चौथा गणपती म्हणून महाडचा वरदविनायक ओळखला जातो. या गणपतीची एकदम जवळ जाऊन पूजा करता येते.

 इतिहास :

हे देऊळ अष्टविनायकांपैकीएक आहे.या मंदिराचा जिर्णोद्धार झाला असला तरी मंदिराचा गाभारा पेशवेकालिन असून तो हेमांडपंथी आहे. हा गणपती पुरातन कालीन असल्याचे सांगितले जाते.गणेश येथे वरदविनायक (समृद्धी व यश देणारा ) या रूपात रहात असे. येथील मूर्ती स्वयंभू असून धोंडू पौढकर यांना ती येथील तलावात १६९० साली सापडली. १७२५ साली कल्याणचे सुभेदार रामजी महादेव भिवळकर यांनी येथे देऊळ बांधले व महाड गावही वसवले.

 श्री वरदविनायक मंदिर :

या देवळाच्या चारही बाजूस चार हत्तींच्या मूर्ती आहेत. ८ फूट बाय ८ फूट असलेल्या या देवळाला २५ फूट उंचीचा कळस आहे. कळसाचा सर्वात वरचा भाग हा सोन्याचा आहे.पूर्वाभिमुख असलेल्या या मूर्तीच्या शेजारी सतत दिवा पेटवलेला असतो, असे म्हणतात की हा दिवा १८९२ पासून पेटता आहे.

 श्री वरदविनायक मूर्ती :

गाणपत्य सांप्रदायाचे आद्य प्रवर्तक गृत्समद ऋषी यांनी श्री वरदविनायकाची स्थापना केली आहे.
येथील मूर्ती ही पूर्वाभिमुख आहे. मूर्ती गाभार्यात पाषाणाच्या महिरपी सिंहासनावर बैठया आसनात आहे.मूर्ती डाव्या सोंडेची,सुंदर व रेखीव आहे.गाभार्यात रिद्धि-सिद्धिच्या कोरीव मूर्ती पाषाणाच्या असून दोन्ही बाजूंच्या कोनाडयांत गणेश मूर्ती दिसून येतात.

 आख्यायिका :

पुरातन काळात महडचे नांव मणिपूर वा मणिभद्र होते. गुत्समद ऋषींनी या गणपतीची स्थापना केली असल्याची आख्यायिका आहे.वचकनवी नावाचे ऋषी होते. एकदा त्याच्या आश्रमाला राजा रूक्मांगदाने भेट दिली. त्यावेळी ऋषीपत्नी त्याच्या रूपावर मोहित झाली. तिने त्याला आपल्या आश्रमात बोलावले मात्र त्याने तिकडे जायला नकार दिला.हे देवांचा राजा इंद्राला कळाले तेव्हा त्याने रूक्मांगदाचे रूप घेऊन तिचा उपभोग घेतला. ऋषीपत्नी मुकुंदा हिला इंद्रापासून झालेला पुत्र म्हणजे गुत्समद. त्याला अनौरस पुत्र म्हणून हिणवले गेल्याने त्याने चिडून 'तू बोरीचे झाड होशील' असा शाप मातेला दिला, मात्र मातेला शाप दिल्याचे प्रायश्चित्त म्हणून गुत्समद ऋषिंनी मणिभद्र येथील अरण्यात 'ओम गंगणपतये नमः 'या मंत्र जपाने अनेक वर्षे घोर तपश्यर्या केली. त्यामुळे गणपती प्रसन्न झाले. त्यांनी गणपतीला 'इथेच राहून भक्तांची मनोकामना पूर्ण करावी' अशी विनंती केली. गणपतींनी आशिर्वाद दिल्या नंतर गुत्समद ऋषींनी गणपतीची स्थापना केली व त्याचे नांव वरदविनायक ठेवले.त्याला तेथे देऊळ सापडले तेच हे वरदविनायक देऊळ.

 जाण्याचा मार्ग :

मुंबई-पनवेल-खोपोली मार्गावर खोपोलीच्या अलिकडे ६ कि.मी. अंतरावर उजवीकडे महडसाठी रस्ता जातो. मुंबई-महड अंतर ८३ कि.मी आहे.

मुंबई-पुणे रेल्वेमार्गावर कर्जतपासून महड २४ कि.मी. आहे.

कर्जत ते महड फाटा एस.टी. बसेस आहेत. महड फाटय़ापासून देवस्थान दीड कि.मी. आहे. पायी जाण्यास सोपे.

 जेवण्याची व राहण्याची व्यवस्था :

येथे "भक्त निवास" असून खाजगी ठिकाणी भोजन व निवासाची सोय होऊ शकते.

 जवळची प्रेक्षणीय स्थळे :

१) खोपोली :
बोरघाटाच्या पायथ्याला योगीराज गगनगिरी महाराजांचा आश्रम आहे.
२) खंडाळा,लोणावळा :
सह्याद्रीच्या कुशीतील निसर्गरम्य ठंड हवेचे ठिकाण.
३) कार्ले :
लोणावळयाहुन ५ कि.मी.डोंगरात एकवीरा मातेचे मंदिर व कोरीव लेणी आहे.
४) देहू :
संत तुकाराम महाराज यांच्या वास्तव्याने पावन झालेले स्थळ.

|| गणपती बाप्पा मोरया ||
http://maharastramandirbynikhilaghade.blogspot.com