अष्टविनायक : ३ || श्री बल्लाळेश्वर (पाली) ||

 अष्टविनायक : ३ 

|| श्री बल्लाळेश्वर (पाली) ||

बल्लाळेश्वर (पाली) हे रायगड जिल्ह्यातील पाली गावातले गणपतीचेदेऊळ आहे. हे देऊळ अष्टविनायकांपैकी एक आहे.गणेश पुराणातअष्टविनायकातील तिसरा गणपती म्हणून पालीचा बल्लाळेश्र्वरओळखला जातो. अष्टविनायकातला हा एकच असा गणपती आहेकी जो भक्ताच्या नावाने (बल्लाळ) प्रसिद्ध आहे. बल्लाळ हागणपतीचा असीम भक्त होता.

 इतिहास :

नाना फडणवीस यांनी या लाकडी मंदिराचे दगडी मंदिरात रूपांतरकेले.

 श्री बल्लाळेश्वर मूर्ती :

श्री बल्लाळेश्वराची मूर्ती गाभार्यात पाषाणाच्या सिंहासनावर विराजमान आहे.मूर्ती अर्धगोलाकार असून तीन फूट उंचीची व डाव्या सोंडेची आहे.श्रीच्या मस्तकावर मुकुट आहे.श्रीच्या डोळ्यांत आणि नाभित जडवलेले हिरे मूर्तीवर सूर्याची किरणे पड़ताच झळाळून उठतात.श्रीच्या मागे चांदीची कलात्मक प्रभावळ असून रिद्धिसिद्धि त्यावर चवऱ्या ढाळीत उभ्या असलेल्या दिसतात.दुसऱ्या गाभार्यात चांदीने मढविलेला मूषक हातात मोदक घेतलेल्या अवस्थेत उभा आहे.

 श्री बल्लाळेश्वर मंदिर :

या मंदिराची रचना वैशिष्ट्यपूर्ण आहे, जेव्हा सूर्य उगवतो तेव्हा त्याची किरणे मूर्तीच्या अंगावर पडतात. या मंदिराच्या दोन्ही बाजूसदोन तलाव आहेत. त्यातील एकाचे पाणी रोजच्या पूजेसाठी वापरले जाते. स्वयंभू असलेल्या या मूर्तीचे डोळे हिर्‍यांपासून बनवले आहेत, गणपतीच्या अंगावर उपरणे व अंगरखा अशी वस्त्रे आहेत.

 आख्यायिका :

विश्वामित्र ऋषींनी भीमराजास, भृगु ऋषींनी सोमकांत राजास श्रीबल्लाळेश्वराची कथा सांगितली असा उल्लेख आहे. तर मुद्गलपुराणात जाजलीने विभांडक ऋषींना श्री बल्लाळविनायकाची कथासांगितल्याचा उल्लेख आहे. कृत युगात येथे पल्लीपूर नांवाचे नगर होते. तेव्हा तेथे कल्याण नांवाचा वैशवाणी राहत असे. या कुटूंबातबल्लाळ नांवाचा सुपुत्र झाला. बल्लाळ लहानपणा पासूनध्यानधारणा व गणेशचिंतनात मग्न असे. अध्ययन व व्यापार न करता बल्लाळ भक्ती मार्गाला लागला व इतर सवंगड्यांनाही तेचकरायला लावीत असे, म्हणून कल्याण शेठजींनी बल्लाळचा गणपतीदूर फेकून दिला आणि बल्लाळला एका झाडाला बांधून ठेवले. नंतरबल्लाळने घरी जाणार नाही येथेच तुला देह अर्पण करीन अशादृढनिश्चयाने ईश्वरचिंतन केले. त्याचा भक्तिभाव पाहून श्री गजाननानेविप्र रूपात प्रकट होऊन त्यांनी बल्लाळला बंधनातून मुक्त केले वत्याला वर दिला. बल्लाळाने विनायकाला विनंती केली की, आपणयेथे कायमचे वास्तव्य करून भक्तांच्या मनोकामना पूर्ण कराव्यात.तो वर बल्लाळाला देवून श्री गजाननाची स्वयंभू मूर्ती प्रकट झाली.बल्लाळविनायक या नावाने श्रीगणेश येथील शिळे मध्ये अंतर्धानपावले. तीच ही बल्लाळेश्वराची मूर्ती आहे.

 जाण्याचा मार्ग :

बल्लाळेश्वर (पाली) हे रायगड जिल्ह्यातील सुधागड तालुक्यात पाली गावातले गणपतीचे देऊळ आहे.पुण्यापासून ११० किलोमीटरवर आहे. पुणे- लोणावळा -खोपोलीमार्गे आपण बल्लाळेश्र्वरला जाऊ शकतो.

  जेवण्याची व राहण्याची व्यवस्था :

गावात भोजन व्यवस्था नाही, आगावू सूचना दिल्यास गावातील रहिवासी घरगुती भोजनाची व्यवस्था करू शकतात.
येथील देवस्थानच्या भक्त निवासात निवासाची व्यवस्था आहे. तसेच दुपारी प्रसादाची व्यवस्था आहे.

 जवळची प्रेक्षणीय स्थळे :

१) सरसगड : मंदिराजवळील किल्ला.
२) सुधागड : किल्ला असून भृगू ऋषींनी स्थापन केलेले भोराई देवीचे मंदिर आहे.
३) सिद्धेश्वर : पालीहुन ३ की.मी. स्वयंभू शंकराचे स्थान.
४) उद्धर : पालीहुन १० कि.मी.श्री रामाने जटायुचा उद्धार केलेले स्थान.
५) उन्हेरे : पालिहुन ३ कि.मी. गरम पाण्याचे झरे असलेले स्थान.
६) पुई : येथे एकविस गणेश मंदिरे आहेत.
७) ठाणाळे : येथे कोरीव लेणी आहे.
|| गणपती बाप्पा मोरया ||
http://maharastramandirbynikhilaghade.blogspot.com