दिवेआगर
निळाशार अथांग समुद्र ,गर्द माडाची बने, आणि नारळ सुपारीच्या झावळ्यात लापलेली ती सुन्दर कौलारू घरे …गावातून जाणारे सुन्दर रस्ते दुतर्फा हिरवाइने नटलेले.. कौलारू घरांबरोबर उठून दिसणारे काही टुमदार बंगले …असा रमणीय निसर्ग लाभालाय तो दिवेआगर गावाला. श्रीमंत पेशव्यांच्या श्रीवर्धन तालुक्याच्या मध्यभागी दिवेआगर गाव वसलंय. श्रीवर्धनला दोन हजार वर्षांची ऐतिहासिक परंपरा आहे. इ.स. पूर्वीपासूनच उत्तरेच्या दंडा-राजापुरी खाडीत असलेल्या मंदारपट्टण या बंदरातून परदेशांशी व्यापार चालत असे.
ऐतिहासिक तालुक्यातलं दिवेआगर गावही अतिप्राचीन , निसर्गरमणीय... गेल्या दहा वर्षांपासून या गावाला तीर्थक्षेत्राचं स्वरूप प्राप्त झालंय , ते तिथे सापडलेल्या सोन्याच्या गणपतीमुळे. द्रौपदी धर्मा पाटील या १७ नोव्हेंबर १९९७ ला , नारळी-सुपारीच्या बागेत काम करत असताना जमिनीखाली सुमारे दीड फुटावर त्यांना एक पेटी सापडली. त्यात बावन्नकशी सोन्याची गणपतीची रत्नजडीत मूर्ती पाहून काही क्षण त्या निश्चल , स्तब्ध झाल्या. योगायोगानं , नव्हे दैवयोगानंच त्या दिवशी संकष्टी चतुर्थी होती. हा काय चमत्कार आहे ?, हे त्यांना कळेना. आजही ही मूर्ती पाहिली की अनेकांना हाच प्रश्न पडतो. कुठल्या काळातली असेल ही मूर्ती , कुणी आणि का ती जमिनीखाली ठेवली असेल , याबद्दल अनेक तर्कवितर्क लढवले जातात. त्या अनुषंगाने श्रीवर्धनच्या इतिहासावर संशोधकांनी एक दृष्टिक्षेप टाकला.<p> </p>मंदारपट्टण बंदराजवळ कुडे-मांदाड येथे बौद्ध लेणी गुंफा आहेत. या ठिकाणी प्राचीन काळी मौर्य व नंतर शिलाहारांचं राज्य होतं. तसेच श्रीवर्धन तालुक्याच्या दक्षिणेस असलेल्या बाणकोट-दासगाव खाडीत पालीपट्टण नावाचं बंदर होतं. या बंदरातूनही परदेशाशी व्यापार चालत असे. या बंदराजवळही लेणी गुंफा आहेत. जवळ महाड हे मोठे व्यापारी केंद्र आहे. परदेशाचा माल महाडला येई व देशावरील माल महाड बंदरातून परदेशी जात असे. या व्यापारामुळे श्रीवर्धन तालुका समृद्ध झाला. हे जसे वरदान होते , तसाच तो शापही होता. कारण त्यामुळेच इथे अरब चाचे व नंतर पोर्तुगीजांचे समुद्रहल्ले झाले. ते संपत्तीची लुटालूट करतील व मंदिरे भ्रष्ट करत. त्यांच्यापासून रक्षण व्हावे म्हणूनच सुमारे एक हजार वर्षांपूर्वी दिवेआगरची सुवर्णगणेशाची प्रतिमा जमिनीत पुरून ठेवली गेली असावी , असा अंदाज आहे. आजही दिवेआगरात देवांच्या भग्न मूर्ती , तसेच पुष्करणी-शिलालेख , गंधेगाळ , क्षेत्रपाळ असे प्राचीन अवशेष आढळतात.<p> </p>या गावात सहाव्या शतकापासूनचे ताम्रपट सापडले आहेत. सुवर्ण गणपतीची मूर्ती सापडली तिथेच शके ९८२ चा दिवेआगर ताम्रपट सापडला होता. तो मराठीतला पहिला ताम्रपट मानला जातो. त्यामध्ये दिवे असा गावचा उल्लेख असून वेदविद्या पारंगत घैसास , देवल , मावलभट्ट आदी ब्राह्मण राहत होते. त्याकाळी सोन्याच्या नाण्यांचा वापर होता. त्यामुळे या गणपतीचा काळही एक हजार वर्षांपूर्वीचा ठरतो. दिवेआगरच्या सुवर्णगणेशाच्या दोन्ही कानांवर सोनचाफ्याच्या फुलाबरोबर पायरीचा आंबा कोरला आहे. मूर्तीच्या मुखवट्यावरील व्याघ्रमुख पाहून ही मूर्ती दक्षिण भारतीय शैलीची वाटते. त्याकाळी या भागात शिलाहार घराण्याचं राज्य होतं. इ.स. ८०० ते १२६० हा त्यांचा सुमारे ४६० वर्षांचा कालावधी. शिलाहारांचा पराभव देवगिरीच्या यादवांनी केला व नंतर देवगिरीच्या यादवांचा पराभव अल्लाउद्दीन खिलजीनं केला , तेव्हापासून महाराष्ट्रात मुसलमानी सत्तेला सुरुवात झाली.<p> </p>सुवर्णगणेशाशिवाय रूपनारायणाचं शिल्पही अप्रतिम आहे. तेही शिलाहार कालीनच आहे. काही शिलाहार राजे स्वतःला रूपनारायण भक्त असे बिरूद लावत. आगरात माघ शुद्ध चतुर्थीला श्रीगणेशाचा जन्मोत्सव आणि कार्तिक वद्य चतुर्थीला सुवर्णगणेशाचा प्रकटदिन उत्साहाने साजरा केला जातो. सिद्धनाथ , केदारनाथ यांच्या चित्र महिन्यात होणार्या यात्रेमध्ये माणसाच्या पाठिला गल टोचून गरागरा फिरवले जाते.हां खेळ पाहाण्यासाठी मोठी गर्दी होते. दिवेआगरमध्ये रुपनारायाण ,उत्तरेश्वर ,पंचमुखी महादेव यांची मंदिरे पाहण्याजोगी आहेत. दिवेआगरमध्ये राहण्यासाठी एम.टि.डि.सी ,व खाजगी हाँटेल आहेत.घरगुती जेवण व राहण्याची सोय आहे.
ऐतिहासिक तालुक्यातलं दिवेआगर गावही अतिप्राचीन , निसर्गरमणीय... गेल्या दहा वर्षांपासून या गावाला तीर्थक्षेत्राचं स्वरूप प्राप्त झालंय , ते तिथे सापडलेल्या सोन्याच्या गणपतीमुळे. द्रौपदी धर्मा पाटील या १७ नोव्हेंबर १९९७ ला , नारळी-सुपारीच्या बागेत काम करत असताना जमिनीखाली सुमारे दीड फुटावर त्यांना एक पेटी सापडली. त्यात बावन्नकशी सोन्याची गणपतीची रत्नजडीत मूर्ती पाहून काही क्षण त्या निश्चल , स्तब्ध झाल्या. योगायोगानं , नव्हे दैवयोगानंच त्या दिवशी संकष्टी चतुर्थी होती. हा काय चमत्कार आहे ?, हे त्यांना कळेना. आजही ही मूर्ती पाहिली की अनेकांना हाच प्रश्न पडतो. कुठल्या काळातली असेल ही मूर्ती , कुणी आणि का ती जमिनीखाली ठेवली असेल , याबद्दल अनेक तर्कवितर्क लढवले जातात. त्या अनुषंगाने श्रीवर्धनच्या इतिहासावर संशोधकांनी एक दृष्टिक्षेप टाकला.<p> </p>मंदारपट्टण बंदराजवळ कुडे-मांदाड येथे बौद्ध लेणी गुंफा आहेत. या ठिकाणी प्राचीन काळी मौर्य व नंतर शिलाहारांचं राज्य होतं. तसेच श्रीवर्धन तालुक्याच्या दक्षिणेस असलेल्या बाणकोट-दासगाव खाडीत पालीपट्टण नावाचं बंदर होतं. या बंदरातूनही परदेशाशी व्यापार चालत असे. या बंदराजवळही लेणी गुंफा आहेत. जवळ महाड हे मोठे व्यापारी केंद्र आहे. परदेशाचा माल महाडला येई व देशावरील माल महाड बंदरातून परदेशी जात असे. या व्यापारामुळे श्रीवर्धन तालुका समृद्ध झाला. हे जसे वरदान होते , तसाच तो शापही होता. कारण त्यामुळेच इथे अरब चाचे व नंतर पोर्तुगीजांचे समुद्रहल्ले झाले. ते संपत्तीची लुटालूट करतील व मंदिरे भ्रष्ट करत. त्यांच्यापासून रक्षण व्हावे म्हणूनच सुमारे एक हजार वर्षांपूर्वी दिवेआगरची सुवर्णगणेशाची प्रतिमा जमिनीत पुरून ठेवली गेली असावी , असा अंदाज आहे. आजही दिवेआगरात देवांच्या भग्न मूर्ती , तसेच पुष्करणी-शिलालेख , गंधेगाळ , क्षेत्रपाळ असे प्राचीन अवशेष आढळतात.<p> </p>या गावात सहाव्या शतकापासूनचे ताम्रपट सापडले आहेत. सुवर्ण गणपतीची मूर्ती सापडली तिथेच शके ९८२ चा दिवेआगर ताम्रपट सापडला होता. तो मराठीतला पहिला ताम्रपट मानला जातो. त्यामध्ये दिवे असा गावचा उल्लेख असून वेदविद्या पारंगत घैसास , देवल , मावलभट्ट आदी ब्राह्मण राहत होते. त्याकाळी सोन्याच्या नाण्यांचा वापर होता. त्यामुळे या गणपतीचा काळही एक हजार वर्षांपूर्वीचा ठरतो. दिवेआगरच्या सुवर्णगणेशाच्या दोन्ही कानांवर सोनचाफ्याच्या फुलाबरोबर पायरीचा आंबा कोरला आहे. मूर्तीच्या मुखवट्यावरील व्याघ्रमुख पाहून ही मूर्ती दक्षिण भारतीय शैलीची वाटते. त्याकाळी या भागात शिलाहार घराण्याचं राज्य होतं. इ.स. ८०० ते १२६० हा त्यांचा सुमारे ४६० वर्षांचा कालावधी. शिलाहारांचा पराभव देवगिरीच्या यादवांनी केला व नंतर देवगिरीच्या यादवांचा पराभव अल्लाउद्दीन खिलजीनं केला , तेव्हापासून महाराष्ट्रात मुसलमानी सत्तेला सुरुवात झाली.<p> </p>सुवर्णगणेशाशिवाय रूपनारायणाचं शिल्पही अप्रतिम आहे. तेही शिलाहार कालीनच आहे. काही शिलाहार राजे स्वतःला रूपनारायण भक्त असे बिरूद लावत. आगरात माघ शुद्ध चतुर्थीला श्रीगणेशाचा जन्मोत्सव आणि कार्तिक वद्य चतुर्थीला सुवर्णगणेशाचा प्रकटदिन उत्साहाने साजरा केला जातो. सिद्धनाथ , केदारनाथ यांच्या चित्र महिन्यात होणार्या यात्रेमध्ये माणसाच्या पाठिला गल टोचून गरागरा फिरवले जाते.हां खेळ पाहाण्यासाठी मोठी गर्दी होते. दिवेआगरमध्ये रुपनारायाण ,उत्तरेश्वर ,पंचमुखी महादेव यांची मंदिरे पाहण्याजोगी आहेत. दिवेआगरमध्ये राहण्यासाठी एम.टि.डि.सी ,व खाजगी हाँटेल आहेत.घरगुती जेवण व राहण्याची सोय आहे.
http://maharastramandirbynikhilaghade.blogspot.com
No comments:
Post a Comment