सवतसडा

सवतसडा...!

सारे कोकणच खरेतर निसर्गाचा खजिना! कोकणच्या कुठल्याही वाटेवर स्वार झालो,की हा निसर्ग जागो जागी थांबवतो. चिपळूणची वेस ओलांडून एकदा परशुराम घाटाच्या दिशेने निघालो आणि घाट सुरू होण्यापूर्वी उजव्या हाताच्या अशाच एका स्थळानेपाय खेचून घेतले- सवतसडा! वर्षां ऋतूचे प्रेमकोकणाच्या बाबतीत थोडे जास्तच.ज्येष्ठ-आषाढातल्या पहिल्यासरीपासून सुरू होणारा हा सोहळापुढे चार महिने साऱ्या कोकणाला भिजवत राहतो. पाऊस पडू लागतो,सारा मुलुख हिरवागार होतो. या हिरवाईवरून असंख्य जलधारा वाहू-धावू लागतात. यातलीचएक मोठी जलधार- सवतसडा!

मुंबई-गोवे महामार्गा लगतचा हा धबधबा चिपळूणहून ५ किलोमीटरवर.परशुरामाच्या डोंगरावर पडणारासारा पाऊस इथे या धारेतून खाली कोसळतो आणि वाशिष्ठीला जाऊन मिळतो. भोवतीने घट्ट झाडी आणि मधोमध एका उंच उघडय़ा कातळावरून कोसळणारी ही शुभ्र धार. जणू याशुभ्रतेला हिरवाईचेच कोंदण!सवतसडय़ाचे हे पहिले दर्शनच मोहातपाडते. मुख्य रस्त्यावरून धबधब्यापर्यंत जाण्यासाठी एक चांगली पाऊलवाटबांधली आहे. या वाटेच्या सुरुवातीलाच सवतसडय़ाची ओळख सांगणारी एक शासकीयपाटी येते. पण तिच्यावर अगदी सुरुवातीलाच ‘‘..‘क’वर्ग पर्यटन स्थळ’असा उल्लेख येतो.पर्यटन स्थळांच्या विकासासाठी त्यांची अ, ब,क,अशी प्रतवारी केलेली आहे. त्यानुसार त्या त्या स्थळांवरखर्च केला जातो. पण या वर्गवारीचा उल्लेख असा जाहीर पाटीवर करत शासनाने जणू आपल्या लेखन अभिरुचीचे प्रदर्शनच मांडले आहे.

मोठाल्या वृक्षराजीतूनही वाट धबधब्याकडे सरकते. वाटेत झाडांच्या फांद्यांची कमानघेत हा धबधबा वेगवेगळय़ा कोनातून दिसतो. जवळ जाईपर्यंत त्याचेते विस्तीर्ण रूप आणि रोरोवणारा आवाज मन व्यापून टाकतो.शेपाचशे फूट उंचीचा तो कडा, मात्र त्याचे पोट खपाटीला गेल्याने वरून निघालेली ती धार थेट जमिनीकडे झेपावते. असंख्य धारांमधून तो पाण्याचा पदर वाटतो. जणू एखाद्यासुंदर स्त्रीने तिचे लांबसडक केस मोकळे सोडावेत,त्याप्रमाणे! आपण असे या भावमग्नतेत असतानाच कुणीतरी सांगू लागते,‘‘..त्या तिथे वर धबधब्याच्या कडय़ाच्या टोकाशीत्या दोघी सवती बसल्या होत्या.एक राजाची आवडती,तर दुसरी नावडती.नावडती आवडतीला तिची वेणी घालूनदेते असे म्हणते. तिच्या बोलण्यातील काळेबेरे लक्षात आल्याने आवडती आपला पदर हळूच नावडतीच्या ओच्यालाबांधते. वेणी होते,आवडती उठणार तोचनावडती तिला कडय़ावरून खाली ढकलते.पण तिच्याबरोबर नावडतीदेखीलखाली कोसळते..’’सवतीमत्सराचीगोष्ट सांगणारा हा धबधबा ‘सवतसडा’हे नाव घेत कोसळतअसतो.

गेली अनेक वर्षे कोसळत असलेल्या या धबधब्यानेइथे एक मोठा डोहच तयार केला आहे.त्यात पडणारी ही धार दूपर्यंततिचे तुषार उडवते. सवतसडय़ाचेहे सौंदर्य पाहता पाहता या तुषारांमध्येच भिजायला होते. सवतसडय़ाला मनात साठवावे आणि पुढे निघावे तोघाटात आणखी एक सौंदर्य विसावावाट पाहात असतो. उंच उंच जाण्यात पायथ्याचे जग,देखावा पाहण्याचे मानसशास्त्र दडल्याचे सांगितले जाते. परशुराम घाटाच्या डोंगराला असाच एक निसर्गदर्शनाचा कोन आहे. त्याला कुणी वाशिष्ठी दर्शन नाहीतर कुणी विसावा पॉइंट असेम्हणते. परशुरामघाटाचे शेवटचे वळण पार पाडतगाडी सर्वोच्च स्थानी आली,की रुंदावलेल्याया रस्त्यावरून एकदम डावीकडच्या दरीकडे सगळय़ांचेच लक्ष जाते.वाशिष्ठी नदीचे खोरे सुजलाम्सुफलाम् होऊन अवतरते.

डोंगरदऱ्यांच्या आश्रयाने, हिरवाईलासोबत घेत वाशिष्ठी मार्ग काढत असते. समोरच्या गोवळकोटला चंद्राकृती वळण घेणारी ही जणू चिपळूणचीचंद्रभागाच! तिचे हे भरलेलेपात्र, भोवतीची हिरवाई, भातशेतीचे पट्टे सारे काही मन मोहरून टाकते.कधी संध्याकाळी इथे आलो तर यासाऱ्या निसर्गदृश्यावर मावळतीचे गहिरे रंग अवतरलेले असतात. इथल्या झाडांच्या कमानीतून हे सारे पाहताना जीव गुंतून जातो. मुशाफिरीचेहे असे गहिरे रंगच मग नव्या प्रवासाची उमेद ठरतात!

http://maharastramandirbynikhilaghade.blogspot.com